Son dönemde adını sürekli duyduğumuz yapay zeka yani kısaca AI, artık bilim kurgu filmlerinin de ötesine geçerek günlük yaşantımızın bir rutini oldu. Peki bu teknoloji ne anlama geliyor? Telefonumuzdaki sesli asistanlardan, sosyal medya döngümüze kadar neredeyse her alanda karşımıza çıkan bu yapay zekalar, aslında insan zekasını taklit etmeye çalışan ve onun gibi davranmaya çalışan bir sistemler bütünü. Bunun özel olmasının nedeni ise öğrenme, karar verme, düşünme ve hatta yaratıcılık gibi insana özgü yetenekleri sanal dünya ile birleştirmesi.
Bu yazımızda, yapay zekanın ne olduğunu, hayatımızı nasıl kolaylaştırdığını ve gelecekte bizi nelerin beklediğini basitçe anlatmaya çalışacağız.
Yapay Zeka Nedir?
Kısaca ifade etmek gerekirse yapay zeka, bilgisayarların insan gibi düşünmesini sağlayan bir teknolojidir. Tıpkı yeni doğan bir bebeğin deneyimleyerek öğrenmesi gibi, bu sistemler de verileri işleyip sonuçlar çıkarıyor. Mesela, Instagram’da beğendiğiniz gönderilere bakarak sizin ilgi alanlarınızı tahmin etmesi bir yapay zeka ürünü veya onunla ilgili reklamlar çıkarması hatta konuşmalarımızı bile anlayıp buna göre reklamlar çıkartabiliyorlar. Peki bu nasıl oluyor? Gelin arka planda çalışan üç temel sisteme bakalım:
- Makine Öğrenimi: Bilgisayarların verilerden kendi kendine öğrenmesi. Örneğin, Netflix’in izlediğiniz veya beğendiğiniz dizilere bakarak yeni öneriler sunması veya Youtube izlerken size özel ilgi alanınıza göre videolar karşınıza çıkması.
- Derin Öğrenme: Beyindeki sinirsel ağları taklit ederek en zor problemleri çözme. Sesli asistanların "Hava nasıl?" sorusunu anlayıp size cevap vermesi bile buna dayanıyor.
- Doğal Dil İşleme: İnsan dilini anlama ve üretme. Google Translate’in yazdığınız metinleri çevirirken doğru anlamı yakalaması bu sayede mümkün oluyor veya Deepl Translate'in de aynı şekilde.
Yapay Zeka Nerede Karşımıza Çıkıyor?
Farkında olmasak da yapay zeka ile entegre sistemler sabah uyandığımız andan itibaren gece yatağa girdiğimiz ana kadar bizimle geliyor. En sık karşılaştığımız örnekler aşağıdaki gibidir;
- "Hey Siri, Hava Durumu Nasıl?" Telefonlarımızdaki sesli asistanlar artık neredeyse bir aile bireyi gibi. Randevularımızı hatırlatıyor ve en sevdiğimiz şarkıları çalıyor, hatta şakalar bile yapabiliyor.
- "Bunu Alanlar Şunu da Aldı" Online alışveriş yaparken karşınıza çıkan kişiselleştirilmiş öneriler, yapay zekanın sizin alışkanlıklarınızı analiz etmesiyle oluşuyor, hatta Türkiye'den çıkan ve milyonlarca dolar yatırım alan Insider uygulaması e-ticaret sitelerine yardımcı olarak onları kullanıcı deneyimlerini iyileştirip satışlarını arttırması için yapay zeka destekli yazılımlar da yapıyor.
- Akıllı Evler - Işıkları Uzaktan Kapatmak: Evinizdeki akıllı çay makineleri, çamaşır makineleri veya prizler, siz dışarıdayken bile enerji tasarrufu yapmanızı sağlıyor. Üstelik bunun için tek ihtiyacınız olan şey bir akıllı telefon ve sonrasında uzakta bağlanarak tüm kontrol sizlerde oluyor.
- Spor Bilekliğiniz Sizi Tanıyor Adımlarınızı sayıyor, kalp atışınızı ölçen ve uyku kalitenizi analiz eden giyilebilir cihazlar aslında minik birer yapay zeka ile geliştirilmiş insana yardımcı gereçler.
Gelecekte Bizi Neler Bekliyor?
Yapay zeka hızla gelişirken önümüzde hem fırsatlar hem de şüpheler var.
Umut Veren Gelişmeler:
- Sağlıkta Kişiselleştirilmiş Çözümler: AI, hastalıkların erken teşhisinde doktorlara yardımcı olacak. Hatta kişiye özel ilaçların tasarlanması bile mümkün hale gelebilir veya Elon Musk'ın firması olan Neurolink gibi insan beynine çip takılması sayesinde de bazı yapılamayan şeyler yapılabilir hale gelebilir.
- Eğitimde Adil Fırsatlar: Her öğrencinin öğrenme stilini analiz eden sistemler, eğitimi daha erişilebilir kılabilir ve öğrenciler bunu eğitim alanında kullanırsa çok güzel şekilde yararlanabilirler.
- Akıllı Şehirler: Trafik sorununu çözen, enerjiyi verimli kullanan şehirler kurulabilir böylece enerji verimliliği artar ve küresel ısınma azalır.
Dikkat Edilmesi Gerekenler:
- Mahremiyet Endişeleri: Verilerimizin nasıl kullanıldığını bilmek ve kontrol etmek önemli, bu ileride bazı ihlallere yol açabilir.
- İş Dünyasının Dönüşümü: Bazı meslekler ortadan kalkabilir, ancak yeni alanlar doğabilir; mesela yapay zeka bir öğretmenin özel ders vermesi yerine öğrenciye AI kullanarak bilgiler edinmesini sağlayabilir.
- Etik Sorular: Yapay zeka kararlarında adalet ve şeffaflık nasıl sağlanacak? bu da diğer bir soru şeffaf olabilecek mi gerçekten? hepimizin bildiği yapay zeka uygulamaları'na (ChatGPT, Deepseek veya Claude) bazı bilgileri sorunca bile cevap vermediği, verilmediği oluyor.
